Nieuws

Paus Franciscus heeft de H. Calixtuskerk in Groenlo verheven tot basiliek (‘basilica minor’). De aanleiding hiervoor is tweeledig: de restauratie van deze monumentale kerk die tevens het eucharistisch centrum is van de St. Paulusparochie in de Achterhoek en het feit dat er in de provincie Gelderland (binnen het Aartsbisdom Utrecht) geen basiliek meer was sinds de H. Walburgisbasiliek in Arnhem in mei 2013 aan de goddelijke eredienst werd onttrokken.

Kardinaal Eijk feliciteert de parochie met de verlening van deze titel en wenst dat de kerk “door haar nieuwe waardigheid van basiliek mag bijdragen aan het gebed, het gelovige leven en de verkondiging van het evangelie in de Achterhoek.” Pastoor H.A.M. de Jong van de St. Paulusparochie reageert verheugd en noemt het Vaticaanse besluit “een eer en een stimulans voor de gehele parochiegemeenschap.” Nadere bijzonderheden, zoals de datum waarop kardinaal Eijk in de St. Paulusparochie de verheffing tot basiliek zal proclameren, worden in een later stadium via het Aartsbisdom Utrecht bekend gemaakt. Met de H. Calixtusbasiliek heeft het Aartsbisdom Utrecht nu acht basilieken binnen de bisdomgrenzen.

De titel ‘basilica major’ is sinds de zevende eeuw voorbehouden aan de vier hoofdkerken van Rome (de Sint Pieter, de Sint Jan van Lateranen, de Sint Paulus Buiten de Muren en de Sint Maria de Meerdere) en twee kerken in Assisi. Deze kerken beschikken over een pauselijk altaar, een pauselijke zetel en een Heilige Deur, die alleen in een door de paus uitgeroepen Heilig Jaar geopend mag worden.
Daarnaast zijn er wereldwijd vele kleinere basilieken. Om deze eretitel te verkrijgen, moet een kerk voldoen aan diverse voorwaarden, zoals een eerbiedwaardige leeftijd; aanzienlijke grootte en schoonheid; grote devotie voor één of meerdere heiligen. In de laatste halve eeuw worden ook steeds meer de pastorale aspecten meegewogen, zoals de uitvoering van de liturgie, de vitaliteit van de geloofsgemeenschap en de regionale betekenis van de kerk.

Rijksmonument
De H. Calixtuskerk werd tussen 1906 en 1908 gebouwd als vervanging van de in 1842 gerealiseerde Waterstaatskerk. Voor het ontwerpen van de nieuwe kerk werd architect Jan Stuyt (1868-1934) benaderd. Van 1900 tot 1908 was Stuyt geassocieerd met Jos Cuypers, de zoon van de beroemde bouwmeester Pierre Cuypers. Het kerkgebouw, dat op 16 juli 1908 werd geconsacreerd, is een Rijksmonument en heeft een 78 meter hoge toren die beklommen kan worden. Kenmerkend voor deze neogotische kruiskerk zijn: verticaliteit (‘streven naar omhoog’), veel en grote ramen, stevige steunberen en pilaren, spitsbogen en ribgewelven en in het midden van de kerk een imposant gewelf, waarvan de ribben stervormig geordend zijn. Omdat de kerk een middenschip heeft dat hoger is dan de zijbeuken, zijn bovenin vensters aangebracht die extra licht binnenlaten.
De rijke versiering van het interieur gaat terug op de zeer oude gewoonte de muren van sacrale ruimten met muurschilderingen of fresco’s te bedekken. De schilderingen, die een programmatisch geheel vormen, zijn van de hand van Joan Collette (1889-1958). Het hoogaltaar, een zogeheten vleugelaltaar, is van Mengelberg, de bronzen preekstoel en communiebanken komen uit het Utrechtse atelier Brom. De Calixtuskerk bezit een bijzondere kruisweg, met zestien in plaats van veertien staties, ontworpen door de kunstenaar Thé Lau.

Heilige Calixtus
De H. Calixtus I was paus in de derde eeuw. De titelkerk van kardinaal Eijk in Rome is aan hem toegewijd. In de Lage Landen is de H. Calixtus is een zeer ongebruikelijke patroonheilige. Waarschijnlijk heeft de H. Ludger (742-809), die onder andere in de Achterhoek missioneerde, een relikwie van deze Romeinse martelaar en paus naar Groenlo gebracht. Al in de vroege middeleeuwen wordt hij als patroonheilige genoemd van de kerk én als beschermer van de stad Groenlo.
Sinds 1 januari 2011 maakt de Groenlose geloofsgemeenschap deel uit van de St. Paulusparochie, samen met de geloofsgemeenschappen van Beltrum, Lievelde, Eibergen, Neede, Rietmolen en Rekken.

Conopeum en tintinnabulum
De twee belangrijkste onderscheidingstekens van een basiliek zijn het ‘conopeum’ (een half uitgeklapte parasol in de oude pauselijke kleuren geel-rood) en het ‘tintinnabulum’ (een ceremonieel klokje op een standaard). Het conopeum dient als beschutting van priesters tijdens processies, het conopeum in de pauselijke kleuren was bestemd voor de paus bij diens eventuele komst naar de basiliek. Het tintinnabulum werd gebruikt om de komst van processies aan te kondigen.
Een basiliek mag eveneens een eigen wapen voeren. Het ontwerp van het wapen voor de Groenlose basiliek en het bijbehorende devies zullen later bekend worden gemaakt.