Nieuws

Deze zomer publiceert rkkerk.nl vier artikelen die eerder zijn gepubliceerd in de Pius Almanak voor 2022. De artikelen bieden een momentopname uit 2021, intussen is de situatie veranderd, maar stuk voor stuk zijn deze verhalen informatief en bieden ze leerpunten voor nu en de toekomst.
Deel 2: Hub Crijns en Jan Maasen, twee leden van het Officium Caritatis, zetten de diaconale actie en ervaringen in coronatijden op een rij en blikken vooruit naar de toekomst.

 Overzicht van diaconale actie en ervaringen in coronatijden

Sinds maart 2020 kampt Nederland met het besmettelijke en voor mensen met minder weerstand, dodelijke virus covid-19, ook wel coronavirus genoemd. De samenleving kwam verschillende keren tot stilstand. Hoewel door de toenemende vaccinatiegraad het dodelijke karakter afneemt, is het virus nog lang niet verdwenen. Er lijkt in 2021 nog geen einde te komen aan de anderhalve-metersamenleving. Welke ervaringen zijn er te melden rond de diaconale actie in coronatijden?

Vieren

De parochie reageerde rond mensen, die getroffen zijn door het coronavirus, vooral pastoraal, liturgisch, sacramenteel. Het ziekenbezoek, stervenden bijstaan en afscheid nemen van dierbaren gaat in een gesloten samenleving anders. Er is veel creativiteit ontwikkeld in nieuwe vormen en rituelen. Niet alleen binnen de parochie, maar ook in ziekenhuizen en zorgcentra.

De liturgie, verkondiging en bezinning zijn vooral digitaal gegaan. Voorbereide diensten later uitzenden of zichtbaar maken op de website, via zoom of op YouTube, livestreams en luistervieringen. Ook plaatsten parochies pastorale toespraken, preken, gedichten of teksten ter versterking op de eigen website. Er ontstonden zelfs nieuwe vormen van eredienst, samenzijn, kerkgemeenschap. Veel parochies trokken met de digitale eredienst meer kerkgangers dan voorheen in de kerk. Gaandeweg nam de kwaliteit toe, dankzij meer ervaring met de nieuwe media en betere apparatuur. Ook nu het aantal toegestane kerkgangers weer toeneemt, zal het streamen van vieringen door blijven gaan. Daarmee bereik je mensen die niet meer naar het kerkgebouw kunnen, willen of durven te gaan. Voor voorgangers ligt hier wel een uitdaging: hoe doe je recht aan de hybride gemeenschap van mensen, die deels fysiek in het kerkgebouw en deels thuis via de livestream deelnemen aan de viering?

Dienen

Corona trof niet alleen de voortgang van de eredienst, maar ook de mensendienst. De eerste reactie in maart 2020 was het stilleggen van activiteiten die in een groep plaats vonden. Veel kerken, ontmoetingsplekken, inloophuizen, eetprojecten, sociale restaurants, kringloopwinkels en voedselbanken sloten de deuren. Een deel van deze activiteiten heeft lang stilgelegen en kwam pas in de zomer van 2021 weer langzaam op gang. Een ander deel heeft gezocht naar nieuwe vormen van contact maken met mensen en samenzijn. Beide groepen werden zich ervan bewust, dat een belangrijke kwaliteit van diaconale activiteit ligt in samenzijn, ontmoeting, praten met elkaar.

Omzien naar elkaar

De coronatijd maakte ons ook meer bewust van een ander kenmerk van katholieke diaconie. Voor katholieken is de meest vertrouwde vorm van diaconie spontaan omzien naar mensen in je omgeving die het nodig hebben. Daarvoor ga je geen organisatie opbouwen, daar geef je weinig ruchtbaarheid aan, dat doe je gewoon. De actie #NietAlleen bedoeld om mensen die hulp nodig hadden en mensen die hulp wilden bieden met elkaar in contact te brengen, lijkt niet zoveel respons te hebben gekregen in katholieke parochies. Wat niet wil zeggen, dat katholieken niets hebben gedaan.

Opvallend in de eerste golf was, dat andere parochianen en werkgroepen dan de bestaande diaconiegroepen of Caritas omzagen naar kwetsbare mensen. Naastenliefde ofwel de werken van barmhartigheid werden direct gedaan van mens tot mens: boodschappen doen, koken, eten brengen, helpen met huishouden, helpen met zorg van buiten naar binnen, helpen met sociale contacten, helpen met digitale hulpmiddelen, een bloemetje brengen, een praatje maken.

Er ontstonden nieuwe manieren van sociaal contact, met hulp van moderne communicatiemiddelen. Er kwamen WhatsApp groepen, belcirkels, telefonisch spreekuur, mailgroepen, beeldbellen, digitale nieuwsbrieven, plekken voor communicatie op de website, schrijfgroepen, kaarten sturen. De digitalisering van sociaal contact maakte een enorme sprong.

Anderen realiseerden zich, dat door niets te doen de groepen, die tot dan toe hulp kregen, helemaal in de problemen kwamen. Denk aan dak- en thuislozen, eenzamen, ouderen, mensen zonder maatjes, mensen zonder papieren, uitgeprocedeerde asielzoekers, arbeidsmigranten enzovoort. Mensen bleken heel creatief in het bedenken van noodoplossingen. Voor eetprojecten soep koken en die uitdelen aan de deur met brood. Of met de broodfiets soep en brood uitdelen. Pakketten van de voedselbank of van de kerk inpakken en rondbrengen en uitdelen aan klanten. In plaats van gezamenlijk eten afhaalmaaltijden bereiden en die bezorgen. Vrijwilligers en werkers van ontmoetingsplaatsen en inloophuizen gingen op bezoek bij mensen die hun normale inloopgroep zijn: of binnen of buiten met contact aan het raam of aan de deur.

Tijdens de tweede en derde golf zijn meer activiteiten in aangepaste vorm doorgegaan. Geen groepsbijeenkomsten en gezamenlijke maaltijden, maar wel contacten via telefoon of sociale media en het bezorgen van maaltijden. Diverse MOV-groepen (MOV staat voor Missie Ontwikkeling en Vrede) hebben in de Veertigdagentijd 2021 geen sobere maaltijd georganiseerd, maar wel maaltijden bezorgd met een viermoment via Zoom. In de Pax Christiparochie in Woerden werd een hybride vorm georganiseerd van de dagelijkse pelgrimswandeling met pastoor Huub Spaan. Deelnemers ontvingen een boekje met de teksten voor de opening van de dag en konden zelf een half uur in de eigen omgeving lopen. Deze vorm trok meer deelnemers en bleek inclusiever te zijn dan de oorspronkelijke vorm; ook mensen die niet zo goed ter been waren of in het ziekenhuis lagen, deden op hun manier mee.

Hoe gaat de diaconale toekomst er uit zien?

Veel activiteiten zijn gebaseerd op sociale contacten: ontmoeten, koffiedrinken, praten, eten, boodschappen doen in de kringloopwinkel, voedselbank, inloophuis, enzovoort. Die normale manier van bezig zijn is nog lang niet altijd mogelijk. Er is gezocht naar manieren, hoe je bij elkaar kunt zijn en toch de 1,5 meter afstand handhaaft. Het heeft met de beschikbare middelen voor- en nadelen. Veel kerkelijke ruimtes zijn daarop helemaal niet berekend. De grotere ruimte van de kerk zou dat wel zijn, maar de indeling daarvan in rijen kniel- en zitbanken belemmert een creatief gebruik. Voor katholieke kerken werpt het sacrale karakter van de liturgische ruimte een grote drempel op voor sociale activiteiten. Een deel van de diaconale vrijwilligers is ouder dan zeventig jaar en behoort daardoor tot kwetsbare groepen. Durven zij, kunnen zij weer actief te worden of blijven zij weg? Het lijkt erop dat door de omstandigheden gedwongen veranderingen in de aanpak mee blijven gaan in het diaconaal handelen. Met name de digitale vormen van contact en het bezorgen van maaltijden, persoonlijk contact en directe acties van mens tot mens.

Kijk voor meer info ook op www.rkdiaconie.nl.

Kijk hier voor meer informatie over de Pius Almanak.

Foto (voedselbank Geldrop).

 

 

Tags: caritas, Terugblik coronajaar 2021