Nieuws

Eind 2023 verscheen het Essay ‘Een precair bestaan’ van Andries Baart, hoogleraar zorgethiek. Vanuit zijn presentietheorie reflecteert Baart op de bestaansonzekerheid en de miskenning en frustratie van velen die sinds de verkiezingen aan de oppervlakte zijn gekomen. Zijn essay wil een bijdrage leveren aan de beantwoording van de vraag: wat nu? Corine van der Loos schreef voor rkkerkcaritas.nl een recensie van dit essay.

‘Andries Baart is hoogleraar zorgethiek en grondlegger van de presentietheorie. Deze theorie richt zich op het begrijpen en verbeteren van menselijke relaties in de zorg, met name de zorgverlening aan kwetsbare mensen. Deze vraag is niet alleen van belang voor de politiek, maar ook voor de kerk, die zich inzet voor het Rijk van God waarin elke mens meetelt. Het essay is zeer geschikt om in kerkelijke, diaconale kring te bespreken.

‘Baart noemt zichzelf een sorteermachine. Deze keer komt hij op basis van wetenschappelijke literatuur, documentaires, onderzoeksrapporten, literatuur en film tot zeven dimensies van armoede zoals het verschijnt in het leven van mensen: financiën, fysiek, participatie, habitat, competenties, mentale weerbaarheid en waardigheid. Samen leiden ze tot een precair bestaan: een leven dat fundamenteel en langdurig onzeker is, op alle levensterreinen. ‘Als die onzekerheid toeslaat en zich invreet in het leven van de betrokkenen, helpt het niet als ze daarmee alleen gelaten worden.’ (Blz. 16) Voorbeelden daarvan zijn procedures en portals waar mensen zelf hun weg moeten vinden. Dat is alleen maar meer van dezelfde ellende.

Na deze opsomming van armoede-factoren beschrijft Baart zes mensbeelden en hoe die door organisaties en overheden geweld aangedaan worden en zodoende de onzekerheid bij mensen juist aanjagen. Maar met deze problematiek laat hij de lezer gelukkig niet verweesd achter.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid pleit voor het bouwen aan ‘doenvermogen’ (wat je realiter aankunt) en ‘grip hebben’. Maar, zo vraagt Baart zich af, is controle krijgen ‘het antwoord op onleefbare onzekerheid?’ Hij pleit ervoor om te beginnen met ‘radicaal aansluiten’ en ‘afstemmen’. En hij roept op tot een analyse van de ideologie onder het beleid dat bedoeld is om mensen uit hun precaire bestaan te helpen. ‘Hoe wordt daarin gesproken over mensen, hun kwetsbaarheid, hun relationaliteit, hun verlangens, et cetera en stemt dat overeen met wie en hoe de mens is?’

De ideologie waarmee er niet wordt afgestemd, maar mensen juist nog meer vastgezet worden in hun onzekere bestaan zit in iedere mens, en dus ook in mensen in de kerk. Baart nodigt ons uit tot zelfkritiek.

Het essay is kosteloos te downloaden via www.presentie.nl en mag onder vermelding van de bron gebruikt en verspreid worden.

Recensie: Corine van der Loos, diaconaal medewerker bisdom Haarlem-Amsterdam. Andries Baart (2023) Een precair bestaan. Essay. Utrecht.