Nieuws

Van 27 november tot 2 december 2025 maakte paus Leo XIV zijn eerste buitenlandse reis. Tot 30 november was hij in Turkije en op 1 en 2 december bezocht hij Libanon. De reis stond in het teken van oecumene, interreligieuze dialoog, vrede en verzoening. Voor de lokale christelijke gemeenschappen in Turkije en Libanon betekende het bezoek van de paus een steun in de rug.

Met zijn bezoek zette de paus de toenadering voort tot de islamitische en Arabische wereld, ingezet door zijn recente voorgangers. Zes dagen lang was de reis via You Tube rechtstreeks te volgen, een reis met sprekende beelden, hoopvolle woorden en krachtige symbolen. Terwijl in Turkije de nadruk lag op oecumene en interreligieuze dialoog, was het centrale thema in Libanon ‘vrede’.

Turkije

Op de heenvlucht naar Turkije vertelde de paus dat zijn reis “op een bijzondere manier allereerst de betekenis heeft van eenheid van christenen, waarmee we 1700 jaar na het Concilie van Nicea vieren.” Het bezoek aan Iznik, waar in 325 het Concilie van Nicea plaatsvond, was een hoogtepunt van de pausreis. Christenen uit verschillende tradities erkennen het Concilie van Nicea als een gemeenschappelijk fundament. Tijdens dit Concilie werd onder meer de geloofsbelijdenis geformuleerd, zoals we die nu nog steeds uitspreken.

In het kielzog van de paus bevonden zich, naast staatssecretaris kardinaal Pietro Parolin en secretaris van de relaties met de staten aartsbisschop Paul Gallagher, onder meer de Vaticaanse portefeuillehouders voor Oecumene, Oosterse Kerken en Interreligieuze Dialoog, respectievelijk kardinaal Kurt Koch, kardinaal Claudio Gugerotti en de met karakteristieke ‘shash’ getooide kardinaal George Koovokad.

Bruggen

De Turkse president Recep Tayyop Erdoğan en zijn vrouw Emine ontvingen paus Leo XIV op donderdag 27 november met alle egards, over de blauwe loper begeleid door een eresaluut van bulderende kanonnen. Meteen na aankomst legde de paus een krans bij het mausoleum van Mustafa Kemal Atatürk. Het monument heeft een grote betekenis voor de Turken, omdat Atatürk de stichter van het moderne Turkije is.

In het presidentieel paleis prees de paus de rol van Turkije bij het oplossen van conflicten in de regio. “Moge Turkije een rol spelen van toenadering tussen de naties en bijdragen aan de stabiliteit tussen de volkeren”, zei hij. President Erdoğan wees er op dat het bezoek van de paus plaatsvindt op een ‘zeer kritisch moment’ te midden van regionale en mondiale spanningen. Hij zei dat Turkije kiest voor de “moeilijke weg van verantwoordelijkheid nemen in een regio die wordt geteisterd door crises en onrecht.” De paus zegt sinds zijn verkiezing een bruggenbouwer te willen zijn. Hij ziet Turkije als een bruggenbouwer bij uitstek. Hij wees daarbij naar de brug over de Dardanellen als symbool voor een brug tussen continenten, tussen mensen en tussen hemel en aarde.

Gezamenlijk gebed in Nicea

Op vrijdag 28 november ontmoette de paus in Istanboel oecumenisch patriarch Bartholomeus van Constantinopel, geestelijk leider van 260 miljoen orthodoxe christenen. Samen reisden ze af naar Iznik, het vroegere Nicea. Onder de vertegenwoordigers van de christelijke kerken op het platform bij de ruïnes bevond zich ook de Nederlander Mgr. Dick Schoon namens de Oud-Katholieke Kerk.

Het gebed, gehouden voor iconen van Christus en het Concilie, werd afgesloten met het aansteken van een kaars als symbool van eenheid. “Ons verlangen en gebed is het herstel van de communio zichtbaar in de Kerk van Christus, en de verzoening tussen onze kerken, waarvoor we zonder op te houden bidden”, zei patriarch Bartholomeus. Het gezamenlijk gebed van de twee kerkleiders was een teken van getuigenis en hoop. De paus riep op tot het overwinnen van “het schandaal van de verdeeldheid” en vroeg iedereen om “eenheid” te bevorderen. De paus: “In de eenheid van het geloof, verkondigd vanuit de oorsprong van de Kerk, worden christenen geroepen om in harmonie samen te wandelen, het Evangelie van Jezus Christus te koesteren en met liefde en vreugde te verspreiden.”

Klein maar vruchtbaar

Tijdens een ontmoeting in de Kathedraal van de Heilige Geest in Istanboel op vrijdag 28 november moedigde de paus priesters, religieuzen en pastorale werkers aan om de kleine omvang van de katholieke gemeenschap in Turkije als een kracht te zien. Het aantal christenen in Turkije wordt geschat op 257.000 waarvan zo’n 25.000 katholieken. De Kerk in Turkije is weliswaar klein maar is volgens de paus vruchtbaar “als het zaad en het zuurdesem van het Koninkrijk.” Hij riep op tot het cultiveren van een spirituele houding van vertrouwen en hoop, het met vreugde getuigen van het Evangelie en het herkennen van veelbelovende tekenen, zoals de jongeren die met hun vragen en zorgen naar de Kerk komen. De paus drong aan op volharding in pastoraal werk, het luisteren naar jongeren en het prioriteren van oecumenische en interreligieuze dialoog, de overdracht van het geloof aan de lokale bevolking en de dienstverlening aan vluchtelingen en migranten.

Bezoek sultan Ahmet moskee

De paus benadrukte tijdens zijn reis meermaals het belang van de interreligieuze dialoog, met name tussen christenen en moslims. Op vrijdag 28 november bezocht hij op kousenvoeten de sultan Ahmet moskee in Istanboel, beter bekend als de blauwe moskee vanwege de blauwe mozaïeken. Het was de eerste maal dat hij als paus een moskee bezocht. Hij trad daarmee in de voetsporen van zijn voorgangers, die ook Istanboel bezochten, als blijk van respect voor de moslims in Turkije. Tijdens zijn reis sprak de paus niet alleen met lokale moslims en christenen, maar ook met vertegenwoordigers van de Armeense en Syrische gemeenschappen, die beide nauwe banden hebben met het Midden-Oosten. Dit kan een positieve boost geven aan komende uitwisselingen.

Gezamenlijke verklaring

De paus werd ontvangen in het Oecumenisch Patriarchaat in Istanboel, waar een doxologie plaatsvond in de Patriarchale Kerk van St. George, gevolgd door de ondertekening van een gezamenlijke verklaring. In de verklaring betreurden de paus en de patriarch het aantal bloedige conflicten in de wereld en riepen ze maatschappelijke en politieke leiders op om naar vrede te streven.

De paus sloot de derde dag van zijn reis af met een Heilige Mis in de ‘Volkswagen Arena’ in Istanboel. Opnieuw haalde hij het beeld van een brug aan. “Net als de bruggen over de Bosporus hebben de fundamenten van de eenheid ook zorg, aandacht en onderhoud nodig, zodat ze stevig blijven en niet verzwakken door de tijd en variabelen”, aldus de paus. Hij riep op tot verbinding en om de banden tussen gemeenschappen te versterken. De paus: “We reizen als over een brug die de aarde met de hemel verbindt, een brug die de Heer voor ons heeft gebouwd. Laten we onze ogen altijd op beide oevers gericht houden, zodat we God en onze broeders en zusters met heel ons hart kunnen liefhebben om samen te reizen en onszelf op een dag verenigd te vinden in het huis van de Vader.”

Libanon: ‘Gezegend zijn de vredestichters’

In Libanon op het vliegveld van Beiroet wachtte de paus op zondag 30 november een groots onthaal door president Joseph Aoun en zijn vrouw Nehmat. Op een hangar stond met grote letters ‘Gezegend zijn de vredestichters’ (Mattheus 5,9), het motto van het bezoek van de paus aan Libanon. In de stromende regen reed hij in de pausmobiel door een haag van Libanezen, billboards met zijn portret, vlaggen, dansers en drummers, richting een groot beeldscherm voor het presidentieel paleis in Beiroet. Op het scherm passeerde een ode aan de paus de revue, compleet met spectaculaire lichteffecten en vredesduiven die vanuit het Vaticaan de wereld overvlogen.

In Libanon leven gemeenschappen van verschillende religieuze tradities samen. Ruim de helft van de inwoners is moslim. Zo’n 36 procent is christen, waaronder 20 procent Maronitische katholieken. Het land staat voor moeilijke uitdagingen en tal van problemen zoals corruptie en een grote economische crisis. Niettemin is Libanon een ‘krachtig voorbeeld’ van co-existentie, volgens de paus. Een dag later op de terugweg naar Rome in het vliegtuig zei hij dat de les die Libanon de wereld kan leren is “dat het een plek is waar de islam en het christendom beide aanwezig zijn en gerespecteerd worden, en waar de mogelijkheid bestaat om samen te leven, om vrienden te zijn.”

Er zijn ongeveer twee miljoen vluchtelingen in het land, waaronder Syriërs en Palestijnen, waardoor de spanningen toenemen. De paus zei in zijn toespraak in het paleis de moeilijkheid te erkennen om te regeren “in omstandigheden die zeer complex, conflictueus en onzeker zijn”. Hij prees de veerkracht van het Libanese volk: “Jullie zijn een volk dat niet opgeeft.” De paus verwees daarbij naar de velen die zich elke dag in stilte inzetten voor vrede. De explosie in de haven van Beiroet in 2020 en de vrees voor oorlog was voor een aantal Libanezen aanleiding om het land te verlaten. De paus: “Er is echte moed en vooruitziendheid voor nodig om in je eigen land te blijven, of ernaar terug te keren.”

Op maandag 1 december bad de paus voor vrede bij het graf van Sint Charbel Makhlouf, de heilige die door die zowel christenen als door moslims wordt bezocht. Bij het graf memoreerde de paus de stilte, nederigheid en armoede van Sint Charbel, mooie eigenschappen die haaks staan ​​op de moderne cultuur. Ook bezocht de paus het Heiligdom van Onze-Lieve-Vrouw van Libanon in Harissa. Hij schonk daar een Gouden Roos ter ere van Maria en zei dat de geur van de roos christenen oproept om “de geur van Christus” te zijn, de geur van liefde. Later tijdens een ontmoeting met christelijke en islamitische leiders plantte de paus samen met hen een boom die ze samen besprenkelden, als symbool van samenleven en groeiende samenwerking.

Liefde is de ware kracht

Op het plein voor het Maronitische Patriarchaat van Antiochië in Bkerké, waar de paus maandag werd verwelkomd door patriarch kardinaal Béchara Boutros Raï en duizenden jongeren, opende hij zijn toespraak met ‘asalam alaikum’, wat ‘vrede zij met u’ betekent en vaak door moslims en ook christenen in Arabische landen wordt gezegd bij begroetingen. De paus benadrukte dat dit de groet is van de verrezen Jezus. “De interreligieuze dialoog groeit vanuit de ontdekking van Gods aanwezigheid voorbij welke grenzen dan ook en nodigt alle mensen uit om samen God te zoeken in eerbied en nederigheid”, aldus de paus. Tegen de jongeren zei hij dat liefde, en niet vergelding, de ware kracht is die hun land kan transformeren, terwijl het nog steeds worstelt met de wonden van conflict en sociale instabiliteit. De paus riep de jongeren, die hem toejuichten als een popster, op om hun land weer op te bouwen door verzoening, dienstbaarheid en een hernieuwde worteling in het geloof.

Kleine lichtjes in het hart van de nacht

Na zijn bezoek op dinsdagochtend 2 december aan het ‘De La Croix Hospital’ (Jal ed Dib), waar hij de zieken en hun verzorgers een hart onder de riem stak, leidde de paus een indrukwekkend stil gebed voor het monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de explosie in de haven van Beiroet. Meer dan 200 mensen kwamen daar op 4 augustus 2020 om het leven, 7.000 mensen raakten gewond en 300.000 mensen werden dakloos. De paus boog zich voorover, raakte een ​krans van rode rozen aan en ontstak een olielamp.

Met een heilige Mis in ‘Beirut Waterfront’ sloot de paus zijn zesdaagse bezoek af. In zijn homilie zei hij dat de schoonheid van Libanon wordt overschaduwd door de vele problemen, de fragiele en vaak onstabiele politieke context, de dramatische economische crisis en het geweld en de conflicten die oude angsten opnieuw aanwakkeren. De paus begreep dat in zo’n scenario dankbaarheid gemakkelijk plaats maakt voor desillusie en dat hoop verdroogt door onzekerheid en verwarring. De paus: “Het woord van de Heer nodigt ons echter uit om de kleine lichtjes in het hart van de nacht te vinden, om ons open te stellen voor dankbaarheid en ons aan te sporen tot een gezamenlijke inzet voor dit land.”

Vrede als een weg

De paus kan de problemen van Libanon niet oplossen. Maar stemmen van goede wil dragen bij, door de gesprekken in een ander licht te plaatsen, aan het bevorderen van betere relaties met en tussen verschillende gemeenschappen en daarmee aan vrede en harmonie. Vooral ook betekende het bezoek van de paus veel voor de individuele Libanezen die gebukt gaan onder de problemen in hun land. De woorden van de paus bemoedigden hen, vertelden ze aan de journalisten. Een Libanese jongere, maandag op het plein, vatte de betekenis van het pausbezoek voor de camera als volgt samen: “Het bezoek van paus Leo geeft me hoop en vertrouwen in de toekomst!“

Omstreeks kwart over twee dinsdagmiddag steeg het vliegtuig van de paus op vanaf het vliegveld in Beiroet, uitgezwaaid door president Aoun. Vlak voor zijn vertrek terug naar Rome gaf de paus nog een laatste boodschap mee: “We moeten erkennen dat gewapende strijd geen enkel voordeel oplevert. Wapens zijn dodelijk en onderhandelingen, bemiddeling en dialoog zijn constructief. Laten we allemaal kiezen voor vrede als een weg, niet alleen als een doel!”

Verslag: Berry van Oers, Studie & Beleid Nederlandse Bisschoppenconferentie

Foto’s via: vaticannews.va

 

Tags: Apostolische reis, geloofsbelijdenis van Nicea, interreligieuze dialoog, Oecumene, paus Leo XIV