Nieuws

‘Pelgrims van Hoop’ is het thema van het Jubeljaar 2025. Mgr. drs. Herman W. Woorts is hulpbisschop van het aartsbisdom Utrecht en onder andere bisschop-referent voor bedevaarten. Vanuit dit laatste aandachtsveld schrijft hij in de zomerserie 2025 op rkkerk.nl over bedevaarten en pelgrimeren naar heilige plaatsen door de eeuwen heen, tot op de dag van vandaag.

Pelgrims van hoop

In 2025 viert de Rooms-Katholieke Kerk een Heilig Jaar ofwel een Jubeljaar. Regulier worden dit om de vijfentwintig jaar gehouden. Het doel is dat christenen zich verzoenen met God en de naaste.

Paus Franciscus heeft het Heilig Jaar 2025 als thema gegeven ‘Pelgrims van hoop’. Velen pelgrimeren in een Heilig Jaar naar Rome, vooral naar de graven van de heilige apostelen Petrus en Paulus. Pelgrims gaan dan door ‘heilige deuren’ van de hoofdbasilieken van ‘de Eeuwige Stad’, vieren er de eucharistie, ontvangen er het sacrament van Gods barmhartigheid – de biecht – en de kwijtschelding van de straffen voor hun zonden (de jubileumaflaat). Dat alles wil het besef versterken dat wij als pelgrims onderweg zijn naar het ‘huis van de Vader’, waar Jezus Christus voor zijn leerlingen een plaats heeft bereid (Joh. 14,2-3).

Naar het huis van de Heer

Een christen is niet verplicht om een bedevaart te houden. Het Vaticaanse ‘Directorium over Volksvroomheid en Liturgie’ uit 2002 zegt: ‘Sinds Jezus in Zichzelf het mysterie van de tempel heeft vervuld (vgl. Joh. 2, 22-23) en uit deze wereld naar de Vader is gegaan (vgl. Joh. 13,1) en zo in zijn persoon de definitieve uittocht tot stand gebracht heeft, bestaat er voor zijn leerlingen geen enkele verplichte bedevaart meer; heel hun leven is een tocht naar het hemels heiligdom en de Kerk zelf weet dat zij ‘onderweg hier op aarde’ is.’(nr.281).

Hier wordt verwezen naar de tempel in Jeruzalem, die verwoest is in het jaar 70 na Christus, waar de Joden drie maal per jaar naar toe trokken om voor de Heer te verschijnen. Het volk Israël kent daarvoor speciale bedevaartpsalmen. Zo wordt in psalm 84 met grote vreugde gezongen:

‘Hoe lief is mij uw woning, Heer der hemelmachten,
mijn ziel verlangt en hunkert naar uw heiligdom …
Gelukkig zij die wonen in uw huis, o Heer,
die U daar altijd mogen prijzen.
Gelukkig die op U mag steunen wanneer hij aan zijn bedevaart begint.(…)
Hij zal zijn weg vervolgen met hernieuwde kracht
tot hij in Sion vindt de God der goden.’

Wellicht hebben de heilige Jozef en de heilige Maagd Maria met de twaalfjarige Jezus deze psalm gezongen tijdens hun bedevaart naar Jeruzalem bij gelegenheid van het Joodse Paasfeest (Lucas 2,41).

Bedevaarten van oudsher

Hoewel er voor christenen geen verplichte bedevaart is, heeft de Kerk het houden ervan de eeuwen door aangemoedigd. Bedevaarten – zo leert de ervaring – verdiepen en versterken immers veelal het geloof, de hoop en de liefde. Een bedevaart helpt ‘vaart’ te houden in de ‘bede’. Om het anders te zeggen: het gebed wordt erdoor gedragen, zowel het persoonlijke gebed als het gemeenschappelijke. Een bedevaart kan bijdragen aan een bekering, een ommekeer in het leven van een pelgrim of aan het verstaan en beantwoorden van een roeping. Bedevaarten doen ervaren wat het betekent om ‘katholiek’ te zijn, want zij brengen gelovigen samen, vaak over landsgrenzen heen.

De christelijke bedevaarten begonnen reeds in de Oudchristelijke tijd en wel naar plaatsen in het Heilig Land, met name naar plaatsen waar Jezus is geboren, Bethlehem), en waar Hij gestorven en verrezen is en naar de hemel opgestegen, Jeruzalem. De pelgrimage naar het Heilig Land van keizerin Helena, moeder van keizer Constantijn de Grote die in 313 de christenen geloofsvrijheid in het Romeinse Rijk had gegeven, droeg zeer bij aan het pelgrimeren en aan de verering van de relieken die zij mee naar Europa nam. Tevens werden in de eerste eeuwen van de christenheid heel spoedig de graven bezocht van de apostelen en andere martelaren/martelaressen en de daaroverheen gebouwde kerken, in het bijzonder in Rome die van de heilige apostelen Petrus en Paulus alsook die van heilige Agnes, Caecilia en Laurentius.

Pelgrimeren naar heilige plaatsen

In de Middeleeuwen namen de pelgrimages toe naar plaatsen in Europa waar relikwieën vereerd werden die verbonden zijn met Jezus Christus of met Maria of andere heiligen. Zeker de ‘camino’, de weg, naar het graf van de heilige apostel Jacobus (de Meerdere) in Santiago de Compostella werd en wordt door velen gelopen. Op de route ontstonden ook bedevaartplaatsen, waaronder Vézelay met relikwieën van de H. Maria Magdalena.

Door de opkomst van het protestantisme in grote delen van Europa en later de Verlichting namen veel bedevaarten af, raakten in de verdrukking óf kwamen juist op. Zo raakten katholieken ‘de Heilige Stede’ kwijt, de bedevaartkerk ter ere van het eucharistische Mirakel van Amsterdam, maar kreeg de verboden publieke Sacramentsprocessie eind 19^e eeuw een nieuwe vorm door de nachtelijke ‘Stille Omgang’. Kevelaer groeide uit tot een geliefde Mariabedevaartplaats.

Nieuwe bedevaartplaatsen ontstonden vanwege verschijningen van Jezus Christus (waar onder. in Paray-le-Monial) en van Maria (onder andere Lourdes en Fatima). Pelgrims trokken veelal tijdens of na deze verschijningen spontaan naar deze oorden. Georganiseerde bedevaarten kwamen vooral op gang nadat de Kerk daar goedkeuring voor had gegeven. Inmiddels hebben ontelbaren een bedevaart naar deze plaatsen ondernomen.

Eén van de grootste bedevaartoorden is thans Medugorje in Bosnië en Herzegovina. Daar zouden sinds 1981 tot op de dag van vandaag verschijningen van Maria plaatsvinden. De Kerk heeft deze vermeende verschijningen nooit erkend, maar staat sinds 2019 kerkelijke bedevaarten naar Medugorje wel toe. Een belangrijke reden daarvoor is dat er veel diepe bekeringen hebben plaatsgevonden.

Het houden van de bedevaarten – of het nu naar een groot en internationaal bekend oord is of naar een bedevaartplaats/kapel die enkel regionaal bekendheid geniet – het zit katholieke christenen ‘in het bloed’. Ook nemen steeds meer protestantse christenen of anders- of niet-gelovigen deel aan een pelgrimage, niet in de laatste plaats omdat Maria steeds meer ‘ontdekt’ wordt als Moeder van alle gelovigen en vanwege het ervaren van de eeuwenoude traditie en de wereldwijde familie van de Kerk.

Op weg, als pelgrims van hoop

Zeker in de Westerse wereld waarin menigeen door een sterke secularisatie en groeiend individualisme zoekende is naar richting, houvast en verdieping, bieden bedevaarten belangrijke mogelijkheden om God op het spoor te komen en om Jezus Christus en zijn evangelie te leren kennen, niet in de laatste plaats aan de hand van Maria en andere heiligen. Iedere tijd opnieuw helpen bedevaarten te ontdekken en te ervaren dat wij elke dag ‘Pelgrims van hoop’ zijn, tot we eens onze aardse pelgrimstocht voltooid mogen zien in het hemels huis van God.

Kijk hier voor meer informatie over het Jubeljaar 2025.

 

Foto (Ramon Mangold): mgr. Woorts tijdens de Nationale Bedevaart naar Rome, mei 2025.

Tags: Pelgrims van hoop, Pius Almanak, Zomerserie